Solus Rex

Vera en Vladimir Nabokov

De laatste Russische roman van Vladimir Nabokov had ‘Solus Rex’ moeten heten: de eenzame koning. Hij werkte eraan in Parijs in de winter van 1939-1940, maar na zijn emigratie naar Amerika, net op tijd in mei 1940, was het seizoen van zijn Russische proza voor goed voorbij. In de Verenigde Staten diende zich een nieuwe lente aan, want de grote Vladimir Vladimirovitsj bleek de broze praal van verbeelding en werkelijkheid ook in Engelstalige volzinnen te kunnen uitdrukken: prachtig poëtisch proza, vol zeldzame woorden en neologismen, soms bijna cryptisch, maar altijd gevoelig en ragfijn zelfs als de intieme details worden beschreven die zo vaak voor voos en vuns worden versleten, maar die het leven de moeite waard maken.

Van Solus Rex zijn twee hoofdstukken bewaard gebleven, die als afzonderlijke verhalen zijn gepubliceerd: Ultima Thule (het uiterste eiland op de rand van de wereld) en Solus Rex. Maar het thema keert terug in Pale Fire (Bleek Vuur) uit 1962, een roman gevat in een gedicht met inleiding en voetnoten. Editor Charles Kinbote beschrijft in aantekeningen bij het gedicht Pale Fire (over een vader die zijn dochter verliest en alleen daarom al beter Solus Rex kon heten aldus de bezorger), hoe hij vriendschap sluit met de dichter. Bovendien weidt hij uit over het leven aan het hof van Koning Charles II The Beloved van Zembla. Na een machtsovername door communistische rebellen zwerft de koning eenzaam door zijn rijk. Zijn vermomming is alom bekend, maar zijn vele volgelingen vermommen zich op precies dezelfde manier. Velen verdwijnen in de kerkers van het nieuwe regime, maar de koning ontsnapt en publiceert jaren later als refugié in Amerika het gedicht van zijn vriend John Shade, die het slachtoffer wordt van een klungelige Zemblaanse huurmoordenaar.

De boeken van Vladimir Nabokov (1899-1977) vormen het hoogtepunt van de 20e eeuwse romankunst. Het is volstrekt ridicuul dat hij nooit de Nobelprijs voor literatuur kreeg, maar gelukkig zijn al zijn titels nog steeds verkrijgbaar, zelfs in Nederlandse vertaling. Voor schaakliefhebbers is zijn werk extra aantrekkelijk: Nabokov hield van ons spel en publiceerde naast literatuur ook schaakproblemen. De term Solus Rex komt uit de schaakproblematiek. Zwart heeft alleen nog een koning. De opdracht is hem zo snel mogelijk mat te zetten. Een nette vlot verlopende executie blijkt in sommige gevallen bepaald niet gemakkelijk.

Opgave 352: Wit geeft mat in drie.

 Opmerkelijk genoeg heb ik geen enkel Solus Rex probleem van Nabokov kunnen vinden. Opgave 352 is van E. Economopoulos en stamt uit 1881. Wit geeft mat in drie.

Opgave 351: wit wint.

Opgave 351 is een trucje uit de theorie van de Polugajevsky-variant. Het kwam voor het eerst op het bord in een Russische toernooipartij Parr-Klibor in 1967. Wit wint met 1. Pe4xf6+ Ke8-e7 2. Lf3-h5! En nu groeien de dreigingen zwart boven het hoofd. Bijvoorbeeld: 2. … Db6xb8 3. Pf6-g8+! Th8xg8 4. Tf1xf7+ Ke7-e8 5. Tf7-g7 mat.

Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.