donderdag 24 juni 2010

Schaaknieuws in de media

Vooraf beloofde het Nederlands Schaakkampioenschap met drie topfavorieten en verschillende gevaarlijke outsiders een geweldig toernooi te worden. Het gevecht op de HighTech Campus in Eindhoven overtrof echter ieders verwachtingen. Het werd zelfs wereldnieuws. Vooral natuurlijk door allerlei zaken die niets met de schaaksport te maken hebben.

Het begon allemaal al bij de loting op donderdag 10 juni. Wegens andere verplichtingen op zaterdag 12 juni bleek topgrootmeester Loek van Wely de organisatie verzocht te hebben zijn partij uit de tweede ronde op de rustdag te mogen spelen. De 15-jarige Robin van Kampen, die dankzij een wildcard mocht meedoen, was bereid gevonden aan dat verzoek tegemoet te komen. Daarom werd de loting gemanipuleerd. Zodra Van Kampen of Van Wely uit de hoge hoed kwamen, werd het lotingsnummer gekoppeld aan dat van de ander, zodat ze inderdaad in de tweede ronde tegen elkaar zouden moeten spelen. Een beetje vreemd allemaal, maar ja, misschien moest hij wel naar een begrafenis.

Onprofessioneel
Zaterdagavond laat meldden de schaakwebsites de reden voor het uitstel. Van Wely had zo juist met zijn club Porz het Duitse snelschaakkampioenschap voor clubteams gewonnen. 23 uit 25 had hij maar liefst gescoord. En hij was er vanaf Eindhoven ook nog eens 620 kilometer voor naar Bindlach bij Bayreuth gereden. Hij zal daar ongetwijfeld een vette vergoeding voor hebben ontvangen, maar qua benadering van het NK is het verre van professioneel. Terug in Eindhoven verloor hij zondag, oververmoeid en slecht voorbereid, met wit van outsider Wouter Spoelman. Op maandag, voor de overige deelnemers de rustdag, kwam hij in de inhaalpartij tegen Van Kampen in grote moeilijkheden, maar wist hij met zwart nog net de remise te redden.

Hoe weinig serieus Van Wely het NK wenste te nemen, bleek eens te meer in de vierde ronde. Al voor het toernooi had Van Wely met onderzoeksbureau Holst Centre een opzienbarende afspraak gemaakt. Tijdens de partij van dinsdag zou Holst Centre Van Wely’s emoties meten met behulp van op zijn lichaam geplakte sensoren. Het experiment was live op internet te volgen. Publicitair aardig bedacht natuurlijk, maar de partij liep uit op een lachertje. Na tien zetten offerde witspeler Benjamin Bok op tamelijk ongebruikelijke wijze een pion. Van Wely nam het offer aan, om er daarna achter te komen dat hij alleen door gigantische risico’s te nemen zetherhaling uit de weg kon gaan. Dat was hij niet van plan. Bok herhaalde de zetten en bood remise aan. Dat aanbod werd door Van Wely heel kinderachtig geweigerd: Bok moest maar remise claimen. En die deed dat pas toen inmiddels dertien keer dezelfde stelling op het bord was verschenen.

Het NK in de New York Times
De kansen voor Van Wely op de toernooizege waren daarmee wel verkeken. Het ging tussen Jan Smeets en Anish Giri, de kampioenen van 2008 en 2009. De onderlinge partij tussen Smeets en Giri werd in de zesde ronde na vijftien zetten remise gegeven. Het had er alle schijn van dat het cynische sportjournaille, dat schaken saai vindt en ongeschikt voor het grote publiek, weer eens groot gelijk zou krijgen. Maar in de zevende ronde geschiedde het wonder: het NK werd wereldnieuws.

Tijdens zijn partij tegen Nijboer constateerde Giri dat hij bloed aan zijn hand had. Toen hij zijn hand ging wassen, bleek hij ook bloed aan zijn oor te hebben. Giri werd onwel en viel bijna flauw. De wedstrijdleiding luidde de noodklok bij de medische dienst van de HighTech Campus. En terwijl twee toegesnelde EHBO’ers, die niet wisten waar de klepel hing, probeerden Nijboer over te halen zich te laten onderzoeken, constateerde een arts dat Giri zijn hand waarschijnlijk had opengehaald aan de dop van een flesje fris. Zijn oor mankeerde niets. De partij kon worden hervat, maar de concentratie was weg en de grootmeesters besloten tot remise. Heel jammer, want er stond een behoorlijk spannende stelling op het bord en bij winst had Giri de leiding genomen in het toernooi. De KNSB zette een hilarisch bericht over het incident op internet, dat binnen de kortste keren over de hele wereld werd overgenomen. Het nieuws haalde zelfs de kolommen van de New York Times. Alleen de sportprogramma’s op de Nederlandse televisie besteedden er geen aandacht aan, want die hadden te druk met voetbaltrivialiteiten.

Ontknoping
Zaterdag stond de kraker Van Wely-Giri op het programma. Mogelijk wilde Giri alle praatjes over de dag van gisteren door een heldendaad uit de wereld helpen. Hij koos voor de scherpe Moderne Benoni, een systeem dat hij maar zelden speelt en dat op topniveau als behoorlijk riskant staat aangeschreven. Het bleek een onverstandige keuze. Van Wely greep de kans om zijn toernooiresultaat nog enigszins op te poetsen. Giri verloor kansloos.

Het kampioenschap ging uiteindelijk volledig terecht naar Jan Smeets, die een degelijk toernooi speelde en zich niet liet afleiden door alle vreemde gebeurtenissen om hem heen. Smeets had in de laatste ronde aan een remise voldoende om de toernooizege veilig te stellen. Drie zetten duurde de partij welgeteld. Het wordt tijd dat ook in het NK, net als bij de meeste toptoernooien tegenwoordig gebruikelijk is, het aanbieden van remise wordt verboden. Nu ging het toernooi als een nachtkaars uit.

Brabantse deelnemers
Zeer positief was de rol van de Brabantse spelers. Benjamin Bok uit Veldhoven, amper vijftien en de jongste deelnemers aan het algemene kampioenschap, scoorde zijn derde Meesternorm en mag zich voortaan Internationaal Meester noemen. Anna Haast uit Dongen behaalde met haar derde plaats hetzelfde diploma bij de vrouwen en Bianca Muhren uit Rosmalen werd achter de gedoodverfde dameskampioen Zhaoqin Peng keurig tweede. Marieke Dirksen uit Valkenswaard eindigde weliswaar onderaan maar sprokkelde voldoende punten bij elkaar voor enige ratingwinst. En als we Anish Giri meetellen, die bij HMC-Den Bosch speelt, hebben we zelfs bijna een kampioen gehad. De enige Brabander die opzichtig faalde, was Loek van Wely, maar dat hij dan ook helemaal aan zichzelf te wijten.

In de eerste ronde won Benjamin Bok fraai van de ervaren grootmeester Dimitri Reinderman. In de diagramstelling is het gevecht feitelijk al over. Opgave 326: ziet u hoe wit twee pionnen kan winnen?

In de partij tussen Benjamin Bok en de latere kampioen Jan Smeets heeft wit net een paard geofferd op d5. Zo’n offer is vrij normaal in dit soort Siciliaanse stellingen. Na 17. … e6xd5 18. e4xd5 staan de witte lopers gevaarlijk op de zwarte koning gericht. Zwart kan vijf damezetten spelen. Smeets koos à tempo de beste. Opgave 327: ziet u de zwarte verdediging ook?

De oplossing van opgave 325: in de partij Van Wely-Spoelman liet wit zich in de diagramstelling verrassen door 21. ... Pe6-g5! De witte dame kan de loper op d3 niet blijven dekken, dus wit moet materiaal inleveren. Pogingen om met 22. Lxh7+ of 22. Dxe8+ in troebel water te vissen, leveren wit nauwelijks kansen om te overleven. In armoede probeerde Van Wely 22. Tc1-d1 Te8xe3 23. Ld2xe3, maar nu gaf zwart met 23. … Pg5-e6 heel verstandig wat materiaal terug om een gewonnen eindspel te bereiken. Er volgde 24. Ld3xh7+ Kg8xh7 25. Td1xd8 Ta8xd8 en zwart won.
 
De foto's in bovenstaand blogbericht zijn gemaakt door Frans Peeters. Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

donderdag 17 juni 2010

Jong, jonger, jongst

De schaaksport werd vroeger gedomineerd door bedaagde mannen, maar die tijd is voorbij. Steeds meer piepjonge grootmeesters weten de absolute wereldtop te bereiken. Sergey Karjakin was pas twaalf toen hij grootmeester werd, Magnus Carlsen net dertien. Dit jaar worden ze twintig en ze draaien al jaren mee in de wereldtop. Carlsen staat zelfs eerste op de wereldranglijst en het moet raar lopen als hij niet snel wereldkampioen wordt.

In Nederland zien we hetzelfde verschijnsel. Euwe was weliswaar pas twintig toen hij in 1921 voor het eerst Nederlands kampioen werd, maar ja, dat werd hij in 1955 nog steeds en als hij daarna mee had gedaan, had hij nog wel een aantal Nederlandse titels aan zijn palmares toegevoegd. Verder staat er maar een enkele twintiger op de erelijst der kampioenen, maar op dit moment zit Anish Giri als vijftienjarige zijn vorig jaar behaalde Nederlandse titel te verdedigen. En hij is niet eens de jongste deelnemer aan het toernooi. Robin van Kampen en Benjamin Bok zijn nog een paar maanden jonger. Giri is favoriet, maar de andere kindsterren blijken gevaarlijke outsiders. Benjamin Bok rekende in de eerste ronde zelfs hardhandig af met de doorgewinterde professional Dimitri Reinderman.

Jong-jonger-jongst: de ontwikkeling heeft alles te maken met de opkomst van de pc om het schaakspel te bestuderen. De wonderkinderen zweren bij Chessbase en Rybka, de database die praktisch alle toernooipartijen bevat en de schaaksoftware om partijen te analyseren. Een bijna onfeilbaar geheugen en een door de computer gescherpt inzicht doen de rest. Een tekenend voorbeeld van de jeugdige werkwijze is de manier waarop de 19-jarige Wouter Spoelman (foto Frans Peeters) met zwart in de derde ronde niemand minder dan zesvoudig Nederlands kampioen Loek van Wely van het bord timmerde.

Na zestien zetten stond nevenstaande staande stelling op het bord. Wit is aan zet. Op het eerste gezicht ziet het er veelbelovend uit voor wit. De achtergebleven pion op c6 dreigt een zorgenkindje te worden. Direct 17. Pa4 om de zwakte vast te leggen, geeft zwart echter tegenspel met 17. … Pg5 18. Df5 Pfe4. Van Wely had daarom in 2008 in deze stelling al eens 17. h3-h4 gespeeld en dat deed hij nu weer. Spoelman antwoordde verrassend met 17. … c6-c5! 18. d4xc5 d5-d4! Die laatste zet is veel beter dan 18. … Pxc5 19. Pxd5!! waarna de verwikkelingen gunstig zijn voor wit. Bijvoorbeeld 19. … Le5 20. Lb5! Pb3 21. Lxe8 Pxd2 22. Pxf6 Lxf6 23. Dd1 Lxa1 24. Txa1 en wit blijft een pion voor. Na de partijvoortzetting koos Van Wely voor 19. Pc3-e4 d4xe3 20. Pe4xf6+ g7xf6 21. Df3xe3?

Na zwarts antwoord zal Van Wely wel even wit zijn weggetrokken. Spoelman verklaarde na afloop dat hij de zwarte zet ook niet voorzien had. Hij had de variant voorbereid, maar Rybka had de zetten van Van Wely niet aangegeven, dus het moest wel fout zijn. Opgave 325: ziet u hoe zwart hier kan winnen?

De oplossing van opgave 324 uit de partij Kacheishvili-Van Wely, Chicago 2010 moest beginnen met 1. …Lg5xe3!! 2. Te1xe3 Df6xd4 3. Kg1-f2 Dd4-d2+ 4. Kf2-f3 en na deze inleidende zetten komt de aap uit de mouw met 4. … Te8-f8! Wit heeft geen enkele manier om mat of grof materiaalverlies te vermijden. In de partij volgde 5. Kf3-g3 d5-d4! 6. Te3-e6 Dg5+ 7. Kg3-h3 h6-h5 en wit gaf op.

Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl. Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog.

donderdag 10 juni 2010

Brainport Chess

Op het moment dat deze rubriek verschijnt, wordt in Eindhoven het Nederlands Kampioenschap geopend. Eindelijk is het gelukt met de schaaksport binnen te dringen bij de bollebozen van de High Tech Campus. Het belooft een geweldig kampioenschap te worden, qua rating zelfs het sterkste NK ooit.

Opmerkelijk genoeg lijkt de strijd om de eerste plaats nu al in alle hevigheid te zijn ontbrand. Toen de KNSB op 27 mei de definitieve deelnemerslijst publiceerde, was Jan Smeets met een rating van 2659 de hoogst geklasseerde deelnemer van het veld. Hij hoort niet alleen op rating tot de kanshebbers. Recent heeft hij een unieke ervaring achter de rug heeft. Samen met Erwin l’Ami (2620), die ook in het NK uitkomt, vormde hij het secondantenteam van Vassily Topalov tijdens diens WK-match tegen Vishwanathan Anand. Zoiets is een geweldige training: voor een WK-match moeten vrijwel alle actuele openingsvarianten tot in detail worden onderzocht.

Een andere favoriet is Anish Giri, de nog steeds slechts vijftienjarige titelverdediger. Giri stond met een rating van 2642 derde op de plaatsingslijst. Op 30 mei eindigde in Malmö echter de Sigeman Cup, een ijzersterk grootmeesterzeskamp. Giri won het toernooi en scoorde maar liefst 4½ uit 5, genoeg om op de ratinglijst op te klimmen naar 2665.

Maar daarmee was de strijd om de pole-position nog niet beslecht. Twee dagen later won Loek van Wely het Chicago Open, een gigantisch toernooi van negen ronden in vijf dagen. Een slopender schema is nauwelijks denkbaar, maar Van Wely scoorde 7 ½ uit 9, waarmee hij niet alleen ruim tienduizend dollar incasseerde, maar ook 12 ratingpunten, precies genoeg om ook op 2665 uit te komen.

Op Facebook reageerde Giri onmiddellijk: “Wow, I see you don't want me to become nr.1 on Dutch rating list? Obviously with such motivation it was very easy for you to win that American event, but nevertheless congratulations!” Van Wely antwoordde: “I am trying to postpone the unevitable as long as possible. Next week however, I will be rooting for you!” Het zou me niets verbazen als iedereen volgende week voor Giri staat te juichen.

De stelling van opgave 324 komt uit de partij Kacheishvili-Van Wely uit het toernooi in Chicago. Zwart aan zet maakt het hardhandig uit.

Oplossing opgave 323: in een correspondentiepartij tussen de lezers van Pionerskaja Pravda en Michaël Tal had zwart kunnen winnen door 1. … Pe2-f4+ 2. Kh5-h6 Tg8-g6+ 3. Kh6xh7 Tg6-g7+ 4. Kh7-g6 Kf7-g8! met ondekbaar mat.

Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl. Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog.

donderdag 3 juni 2010

De wijze massa

“Democratie is de wil van het volk”, grapte Wim Kan. “Iedere dag lees ik stomverbaasd in de krant wat ik nou weer wil.” Winston Churchill bracht het vileiner: “The best argument against democracy is a five-minute conversation with the average voter.” Toch heeft de meerderheid, al klinkt het nog zo paradoxaal, bijna altijd gelijk. In The Wisdom of Crowds probeert wetenschapsjournalist James Surowiecki uit te leggen hoe dat zit. Maar het beste voorbeeld geeft hij niet: de schaakgrootmeester tegen de lezers van een krant of de luisteraars van een radioprogramma. Zulke partijen zijn er talloze keren gespeeld. Steeds weer blijkt, dat in een superanalytisch spel, waar de specialisten met kop en schouders uitsteken boven iedere individuele amateur, de krachtsverschillen worden uitgevlakt als de groep deelnemers maar groot genoeg is en men gewoon speelt via het principe van de meeste stemmen gelden.

Tim Krabbé gaf van dit verschijnsel in zijn bundel Schaakcuriosa uit 1974 al verschillende voorbeelden. Spassky speelde in 1970 toen hij wereldkampioen was twee partijen tegen de lezers van het jeugdblad Kosomolskaja Pravda. Hij won met de grootste moeite met 1½ - ½. Ongeveer tegelijkertijd kon Paul Keres niet winnen in een correspondentiepartij tegen de kijkers van het Oost-Duitse televisieprogram Sportreporter en Michaël Tal speelde remise tegen de lezers van Pionerskaja Pravda. Petrosjan werd zelfs positioneel gewurgd door de lezers van Schach. Gary Kasparov lukte het in 1999 wel om te winnen tegen de bezoekers van de MSN Gaming Zone op internet, maar hij moest alle beschikbare computerprogramma’s inzetten. Wil je de verschillende partijen (uit Krabbé 1974 met enkele aanvullingen) naspelen, klik dan hier.

Zelf kan ik het bijna niet geloven. Kijkcijfertelevisie levert vooral afschuwelijke programma’s op. Bij X-factor talentenjachten worden liedjes ten gehore gebracht waarbij ik het niet kan laten te verzuchten dat ik graag doof was geboren. Slachtoffers van de bankencrisis lijken en masse neoliberaal te gaan stemmen. Maar het vreemdste is dat het publiek van sterke mannen houdt, die doorpakken en de macht naar zich toetrekken. De massa weet zelf niet dat ze betere beslissingen neemt dan de (verlichte) despoot en laat zich, zoals de geschiedenis bewijst, zelfs zingend en musicerend naar het front dirigeren om als kanonnenvoer te dienen. En toch heeft de massa gelijk. Ik maak me grote zorgen.

In de partij tussen de lezers van Pionerskaja Pravda en Michaël Tal had de toenmalige wereldkampioen het met zwart scherp aangepakt. Uit een Traxler-gambiet ontstond na allerlei wederzijdse trucs de stelling van opgave 323. Zwart besloot hier met 1. … Pe2-g3+ eeuwig schaak te forceren. Maar hij kon winnen. Ziet u hoe?

Opgave 322, een studie van Herbstman en Kubbel uit 1937, eindigt in remise na 1. Ph3-g1 Pf1-e3+ ( 1. … e1D 2. Pf3+ of 1. … Pf4+ 2. Kh1 e1P 3. Pf3+ Pxf3 pat) 2. Kg2-h3 Ph5-f4+ (2. … e1P 3. Pf3+ Pxf3 is weer pat) 3. Kh3-h2 Pe3-g4+ (3. … e1P 4. Pf3+ Pxf3 5. Kg3 en zwart houdt slechts twee paarden over) 4. Kh2-h1 Pg4-f2+ (4. … e1P 5. Pf3+ Pxf3 pat) 5. Kh1-h2 e2-e1P 6. Pg1-f3+ Pe1xf3 7. Kh2-g3 en wit valt alle drie de zwarte paarden aan. Als zwart ze met 7. … Kd2-e3 dekt, staat wit pat.

Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl. Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog.