Kerstbomen geprolongeerd

Voorlopig kunnen de kerstbomen nog even blijven staan. Ze geven volop sfeer in de laatste dagen van het jaar. Op oudejaarsavond is het misschien gezellig om in familiekring een paar puzzeltjes op te lossen. Vorige week vond u in deze rubriek al vier kerstboomproblemen. Hieronder vindt u vier nieuwe. Samen vormen ze een prijsvraag. Als u ze niet leuk vindt, kunt u ze volgende week misschien voor de kerstboomverbranding gebruiken. Vooralsnog wens ik u echter veel oplosplezier, een traditioneel zalig uiteinde en een geweldig nieuw jaar.

Voor alle opgaven geldt als opdracht: wit geeft mat in twee. Dat betekent dus dat wit begint en dat zwart na wits eerste zet niet kan voorkomen dat hij op de tweede witte zet mat wordt gezet.

Opgave 5: mat in twee.

Opgave 5, een boompje van G. Ametov uit 1976 mag er zijn. Het is fraai gestileerd en niet al te moeilijk om op te lossen. Zoals wel vaker in dit soort problemen is zwart in zetdwang. Iedere zet die hij doet, maakt een mat mogelijk. Wit zou dus het liefste helemaal niets doen. Maar hij is aan zet: wit geeft mat in twee.

Opgave 6: mat in twee.

Opgave 6 is een anonieme boom die voor het eerst in 1918 in Neurenberg gepubliceerd werd. In Duitsland staat dit probleem bekend onder de naam Oh Tannenbaum. De beginzet is behoorlijk spectaculair. Wit geeft mat in twee.

Opgave 7: mat in twee

Opgave 7 stamt al uit 1904. Componist Arthur Ford Mackenzie hoort tot de belangrijkste componisten uit die tijd. In dit probleem zou u een lelie kunnen zien, maar volgens Mackenzie is het een kerstboom. Misschien dat het probleem oorspronkelijk met verwisselde kleuren en zwart aan zet werd gepresenteerd.

Opgave 8: mat in twee

Opgave 8 ten slotte is een boom van de Fin Hanno Timo Letho. Zelf vind ik de stelling het pronkstuk van mijn verzameling. De vormgeving is al een sterk staaltje, maar voor de probleemliefhebber zit er ook nog een mooi thema in verborgen. De oplossing is niet moeilijk. Wit geeft mat in twee.

Beste oplosser krijgt Schaakscheurkalender

De opgaven van deze week vormen samen met de opgaven van vorige week een prijsvraag. Uw oplossingen kunt u tot 5 januari 2011 mailen naar Huub van Dongen. Onder de beste oplossers wordt de Schaakscheurkalender 2011 verloot. De hele collectie, inclusief oplossingen en uitslag van de wedstrijd, verschijnt op 6 januari 2011 op dit blog. 

Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

Kerstbomen

De inmiddels 75-jarige Bert Kieboom heb ik altijd een van de vermakelijkste schaakschrijvers van Nederland gevonden. 24 jaar lang verzorgde hij de wekelijkse schaakrubriek in Het Utrechts Nieuwsblad tot hij na de fusie met Het Algemeen Dagblad in 2007 een kil bedankbriefje kreeg. In 1981 publiceerde hij vlak voor Kerstmis enkele schaakproblemen met beginstellingen die een kerstboom uitbeeldden. Zoiets had ik nog nooit geezien, maar in de loop van de tijd kwam ik nog een aantal van die problemen tegen. In deze rubriek heb ik er jaren geleden bij wijze van kerstpuzzel als eens een paar gebruikt, maar het wordt tijd om de nieuwste aanwinsten te tonen. Ik wens u heel prettige feestdagen met deze kleine tentoonstelling. Na het diner kunt u wellicht onder de boom nog even over onderstaande kerstbomen bomen.

Voor alle opgaven geldt als opdracht: wit geeft mat in twee. Dat betekent dus dat wit begint en dat zwart na wits eerste zet niet kan voorkomen dat hij op de tweede witte zet mat wordt gezet.

Opgave 1: wit geeft mat in twee.

Opgave 1, een gedrongen boompje van Don French, is een voorbeeld van hoe het in de probleemcompositie niet hoort: de oplossing mag volgens de regels niet met schaak beginnen, maar hier is het toch wel leuk. Wit geeft mat in twee.

Opgave 2: wit geeft mat in twee.

Opgave 2 is al wat beter, al hangt er volgens mij wel wat al te veel versiering in deze boom. De compositie is ook van Don French en er zitten een paar leuke matjes in. Let vooral eens op de symmetrie. Wit geeft mat in twee.

Opgave 3: wit geeft mat in twee.

Opgave 3 van Helmer Holm uit 1948 is een heel stuk subtieler. Het boompje is bijna abstract. Eenvoudige lijnen die alleen het essentiële weergeven. De boom ontbeert alleen nog een piek. Kunt u de pointe vinden? Wit geeft mat in twee.

Opgave 4: wit geeft mat in twee.

Opgave 4 is van de hand van één van de echte beroemdheden uit de schaakgeschiedenis, de in 1928 in Frankrijk geboren Amerikaanse Hongaar Pál Benkö. Hij was kandidaatwereldkampioen in 1959 en 1962 en zijn naam is vereeuwigd in het Benkö-gambiet. Minder bekend is dat hij ook eindspelstudies en schaakproblemen componeert. Een echte breinbreker! Wit geeft mat in twee.

Volgende week wordt de expositie voortgezet. Uw oplossingen kunt u tot 5 januari 2011 mailen naar Huub van Dongen. Onder de beste oplossers wordt de Schaakscheurkalender 2011 verloot. De hele collectie, inclusief oplossingen en uitslag van de wedstrijd, verschijnt op 6 januari 2011 op dit blog. 

Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

DWDD

Omdat het 75 jaar geleden is dat Max Euwe wereldkampioen werd, laat Max Pam deze week in de rubriek Man op de Maan van het populaire televisieprogramma De Wereld Draait Door zijn favoriete schaakfragmenten uit de televisiegeschiedenis zien. Ik heb alleen nog de uitzending van maandag gezien: over de match Donner-Ree in 1971. Erg leuk. Donner achtte zich voor 99% zeker van de overwinning. Toen hij de match verloor, verklaarde hij op de televisie dat hij niet in fatsoenlijke woorden kon uitdrukken hoe hij zich voelde. In Donner-Ree, Polemiek van een tweekamp schreef hij later dat hij na afloop naar huis rende, waar hij zich brullend en krijsend op bed wierp en drie dagen en nachten door wraakgodinnen werd bezocht.

Het zal Max Pam heel wat moeite gekost hebben vijf aardige itempjes te vinden. Veel aandacht voor schaken heeft de televisie nooit gehad. In 1935 toen Euwe wereldkampioen werd, bestond het medium nog niet. Maar 15 december 1935 was inderdaad een gedenkwaardige dag. De laatste partij van een WK-match over dertig partijen tussen het Russische schaakgenie Alexander Aljechin en de Nederlander Max Euwe werd gespeeld in Theater Bellevue in Amsterdam, een groot complex tussen de Marnixstraat en de Leidsekade. Binnen werden tweeduizend bezoekers in verschillende zalen met demonstratieborden op de hoogte gehouden van het verloop van de partij. In vele andere zalen en zaaltjes in Amsterdam werd die avond de partij ook van commentaar voorzien, waarbij dankbaar gebruik werd gemaakt van de telefoon. Buiten trotseerde vanaf het Leidseplein tot ver in de Marnixstraat een enorme menigte fans een heuse sneeuwstorm.

De WK-match had twee maanden lang als een soort reizend circus door Nederland getrokken. Aanvankelijk leek Euwe geen schijn van kans te hebben. Vrijwel de gehele match vocht hij tegen een achterstand, maar langzamerhand kreeg hij vat op het spel van Aljechin. Pas in de 25e partij nam de Hollandse held voor het eerst een voorsprong. Hij zou die hij niet meer afstaan. Vooral in zijn openingsvoorbereiding bleek Euwe superieur. In de 29e partij bediende hij zich met zwart van de Aljechin-verdediging, een patentsysteem van zijn tegenstander die het zelf tegen Euwe niet had durven toepassen. In de slotpartij maakte Aljechin met zwart geen schijn van kans. In een totaal verloren stelling bood hij uiteindelijk remise aan, wat Euwe grootmoedig aannam.

Alle partijen van de match vindt u hier. Behalve DWDD schenkt vanaf 18 december ook Geschiedenis24 aandacht aan de historische match.

Opgave 353: wit speelt en wint.

Opgave 353 is de stelling na de 20e zet van zwart in de slotpartij van de WK-match Euwe-Aljechin van 1935. Zwart heeft met een schijnoffer op de koningsvleugel enige wanorde gesticht. Hoe wimpelt Euwe alle dreigingen eenvoudig af en bereikt een gewonnen stelling.

Opgave 352: wit geeft mat in drie.

Vorige week hadden we als opgave 352 een zogenaamd Solus Rex schaakprobleem. Euwe was natuurlijk de Solus Rex van het Nederlandse schaken: de enige echte koning. Van 1920 tot in het begin van de jaren zeventig was hij duidelijk de beste schaker van Nederland. Wit geeft mat in 3 met 1. Pe6-d4! Ke7-d6 ( 1. … Kd7 2. Pb5 Le7 3. Tf7 mat) 2. Ta8-d8+ en nu geeft op iedere koningszet het paard van d4 mat.

Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

Dubbelschaak buigt voor Voerendaal-2

3½ - 4½ in groots schaakspektakel

Sport verbroedert. Gens una sumus is het motto van de wereldschaakbond FIDE: wij zijn één volk. Zelden zal dat zo duidelijk zijn geïllustreerd als na de wedstrijd tussen de twee koplopers in poule 3H van de KNSB-competitie. De spelers van Dubbelschaak en Voerendaal kennen elkaar al jaren. Er is een gezonde rivaliteit tussen de clubs. Wie dit keer zou winnen, heeft uitstekende kansen volgend jaar in een hogere klasse van de ander verlost te zijn. Het werd een geweldige wedstrijd. En na afloop werd er aan lange tafels onder het genot van spijs en wijnen nog lang nagepraat over de heldendaden die op de verschillende borden waren verricht.

Voerendaal was bij aanvang van de wedstrijd duidelijk favoriet. Gemiddeld per bord 92 ratingpunten meer is veel! Maar gedurende de hele wedstrijd was er nauwelijks iets te merken van een Limburgs overwicht. Weliswaar verloor Gilion Berkelmans als eerste zijn partij, maar dat werd veroorzaakt door een klein foutje onder zware tijdsdruk vlak voor de 40e zet. Daarvoor had hij lange tijd goed tot zeer goed gestaan. En de stand werd al snel weer gelijk getrokken door Rob van Meurs die werkelijk een juweel van een aanvalspartij produceerde, ingeleid door een fraai stukoffer: een investering voor de lange termijn die uiteindelijk meer dan voldoende rente opleverde.

Helaas liep Dubbelschaak even later tegen een tweede nederlaag op. Wil van Lankveld moest het opnemen tegen Henk Temmink, een gerenommeerde Limburgse crack. Van Lankveld werd langzaam maar zeker met enkele verzwakkingen in zijn stelling opgezadeld en vervolgens vakkundig weggeschoven. Zo kwam Dubbelschaak vlak voor de eerste tijdcontrole op een 2-1 achterstand. Maar met nog vijf partijen waar de strijd volop voortduurde, was er nog altijd volop hoop op een goede afloop. Sterker nog: op alle vijf de resterende borden lagen kansen.

Vijf borden met winstkansen

Guido Jansen had aan bord 1 tegen FIDE-meester Rob Caessens moedig standgehouden in een moeizaam eindspel en was beloond door een klein foutje van zijn tegenstander. Er kwam een eindspel op het bord van toren en loper tegen toren en drie pionnen, waarin Jansen ogenschijnlijk de beste kansen had. Het werd nog uren doorgespeeld, maar uiteindelijk moest Jansen in remise berusten.

Huub van Dongen speelde op bord 2 tegen een oude bekende: Camiel Peerlings. Toen Van Dongen halverwege de jaren tachtig na enkele jaren Meesterklasse terugkeerde in Boxtel, was Camiel hier de coming man. Ruim tien jaar later slaagde hij er zelfs een keer in Van Dongen van het clubkampioenschap af te houden. Inmiddels zijn de verhoudingen drastisch gewijzigd: Peerlings heeft ook Meesterklasse-ervaring en staat veel hoger op de Nederlandse ranglijst. Het werd een heroïsche partij. Zonder dat er ook maar een pionnetje geruild werd belaagden beide spelers elkaar lange tijd met langzame manoeuvres. Toen een doorbraak op de koningsvleugel niet wilde lukken, switchte Van Dongen verrassend naar de damevleugel. Daar had hij meer succes, maar Peerlings liet zich niet onbetuigd. Hij offerde net op tijd een volle toren om remise door eeuwig schaak af te dwingen.

Martien van der Meijden op bord 3 speelde een partij met wisselende kansen. Aanvankelijk leek wit beter te staan, maar een verrassende afwikkeling bracht zwart in het voordeel. Ook in het vervolg werden over en weer kleine foutjes gemaakt die veel zuchten en veelbetekenende blikken onder het publiek opleverden en vooral een hele lange partij. Resultaat bleef echter uit; remise. Zou Michel van der Stee de stand dan gelijk kunnen trekken? Ook hij mocht op een voordeeltje bogen, maar ook op dat bord verzandde alles uiteindelijk in eeuwig schaak.

De grootste hoop was onder het thuispubliek echter gevestigd op Michiel Luijpen. Al in de opening had hij een pion gewonnen. Hij had zelfs kansen tegen de vijandelijke koning. Een tweede pionwinst lag binnen handbereik. Maar zijn aalgladde tegenstander hield stand. Alle aanwezigen achten het resterende eindspel echter voor Luijpen gewonnen. Maar de bedenktijd begon te slinken en het verweer werd niet minder. Ook dat werd remise en daarmee was na zes uur spelen de teamnederlaag een feit.

Omdat ook andere concurrenten verloren behoudt Dubbelschaak de 2e plaats, maar het is nog maar de vraag of Voerendaal bereid is onderweg naar de finish te struikelen. De volledige stand en alle individuele uitslagen vindt u hier.

Overige teams

Tegelijkertijd speelden zich in Grand Café Rembrandt de wedstrijden tussen Dubbelschaak-2 en -3 tegen De Vughtse Toren-1 en -2 af. Dubbelschaak-2 verloor met 2½ - 5½ met als enig lichtpuntje een overwinning van Edwin Verlangen. Dubbelschaak-3 nam met 6½-1½ revanche. Vooral de overwinning van Diederik Claassen aan bord één was opzienbarend. De slotstelling kan zo in een boekje over combinaties. Alle uitslagen staan op de website van de NBSB.

Solus Rex

Vera en Vladimir Nabokov

De laatste Russische roman van Vladimir Nabokov had ‘Solus Rex’ moeten heten: de eenzame koning. Hij werkte eraan in Parijs in de winter van 1939-1940, maar na zijn emigratie naar Amerika, net op tijd in mei 1940, was het seizoen van zijn Russische proza voor goed voorbij. In de Verenigde Staten diende zich een nieuwe lente aan, want de grote Vladimir Vladimirovitsj bleek de broze praal van verbeelding en werkelijkheid ook in Engelstalige volzinnen te kunnen uitdrukken: prachtig poëtisch proza, vol zeldzame woorden en neologismen, soms bijna cryptisch, maar altijd gevoelig en ragfijn zelfs als de intieme details worden beschreven die zo vaak voor voos en vuns worden versleten, maar die het leven de moeite waard maken.

Van Solus Rex zijn twee hoofdstukken bewaard gebleven, die als afzonderlijke verhalen zijn gepubliceerd: Ultima Thule (het uiterste eiland op de rand van de wereld) en Solus Rex. Maar het thema keert terug in Pale Fire (Bleek Vuur) uit 1962, een roman gevat in een gedicht met inleiding en voetnoten. Editor Charles Kinbote beschrijft in aantekeningen bij het gedicht Pale Fire (over een vader die zijn dochter verliest en alleen daarom al beter Solus Rex kon heten aldus de bezorger), hoe hij vriendschap sluit met de dichter. Bovendien weidt hij uit over het leven aan het hof van Koning Charles II The Beloved van Zembla. Na een machtsovername door communistische rebellen zwerft de koning eenzaam door zijn rijk. Zijn vermomming is alom bekend, maar zijn vele volgelingen vermommen zich op precies dezelfde manier. Velen verdwijnen in de kerkers van het nieuwe regime, maar de koning ontsnapt en publiceert jaren later als refugié in Amerika het gedicht van zijn vriend John Shade, die het slachtoffer wordt van een klungelige Zemblaanse huurmoordenaar.

De boeken van Vladimir Nabokov (1899-1977) vormen het hoogtepunt van de 20e eeuwse romankunst. Het is volstrekt ridicuul dat hij nooit de Nobelprijs voor literatuur kreeg, maar gelukkig zijn al zijn titels nog steeds verkrijgbaar, zelfs in Nederlandse vertaling. Voor schaakliefhebbers is zijn werk extra aantrekkelijk: Nabokov hield van ons spel en publiceerde naast literatuur ook schaakproblemen. De term Solus Rex komt uit de schaakproblematiek. Zwart heeft alleen nog een koning. De opdracht is hem zo snel mogelijk mat te zetten. Een nette vlot verlopende executie blijkt in sommige gevallen bepaald niet gemakkelijk.

Opgave 352: Wit geeft mat in drie.

 Opmerkelijk genoeg heb ik geen enkel Solus Rex probleem van Nabokov kunnen vinden. Opgave 352 is van E. Economopoulos en stamt uit 1881. Wit geeft mat in drie.

Opgave 351: wit wint.

Opgave 351 is een trucje uit de theorie van de Polugajevsky-variant. Het kwam voor het eerst op het bord in een Russische toernooipartij Parr-Klibor in 1967. Wit wint met 1. Pe4xf6+ Ke8-e7 2. Lf3-h5! En nu groeien de dreigingen zwart boven het hoofd. Bijvoorbeeld: 2. … Db6xb8 3. Pf6-g8+! Th8xg8 4. Tf1xf7+ Ke7-e8 5. Tf7-g7 mat.

Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

Schaken in De Verkadefabriek

Eén van de mooiste theaters in de verre omgeving is De Verkadefabriek in Den Bosch. De programmering is veelzijdig: toneel, muziek, cabaret, film en altijd iets bijzonders. Geen massavermaak, bijna altijd volle zalen. Een kaskraker voor linkse hobby’s.

Kritiek is altijd op zijn plaats. Daarom wijs ik het management in deze column nog maar eens op hun belachelijke beleid qua kaartverkoop. Een fatsoenlijk theater verkoopt plaatsbewijzen. In De Verkadefabriek moet het publiek in de rij staan om zich in de zaal naar een aantrekkelijke plaats te dringen. Dat hoort bij het beleid en zou goedkoper zijn. Aperte quatsch: klantonvriendelijk en software om stoelnummers te verkopen is zo courant dat het nauwelijks iets kan kosten.

Daar staat tegenover dat het theater aan het eind van het jaar een overdonderende Zugabe verzorgt. Dit jaar kunt u de apotheose bezoeken op 4 december: het Nederlands kampioenschap snelschaken voor clubteams. Hier bewondert u de plaatselijke en regionale schaakcoryfeeën in hun strijd tegen de meesters en grootmeesters van de professionele clubs. Ze zitten op het podium. De toegang is gratis. Voor u ontrolt zich een geweldig spektakel. De zeer korte bedenktijd zorgt op ieder bord voor pure slapstick. Zelfs als u de regels van het spel niet beheerst, geniet u zich te pletter aan de gelaatsuitdrukkingen en de pure paniek. Dit moet u zien. Wie van totaaltheater houdt, mag dit niet laten lopen.

Op de voorlopige deelnemerslijst staan een aantal zeer sterke teams. Ratingfavoriet is de organiserende vereniging HMC Calder met Internationaal Grootmeester Erik van den Doel op het eerste bord, aangevuld met onder andere de kandidaat-grootmeesters Twan Burg en Christov Klein. SC Utrecht met onder andere Benjamin Bok en Martijn Dambacher kan ook hoge ogen gooien. Maar de kampioen van vorige jaar, SC Voerendaal met de grootmeesters Andrey Orlov en Felix Levin aan de eerste twee borden, zal zich ongetwijfeld ook dit keer in de strijd om de titel mengen.

Het team van Dubbelschaak tijdens het NK van 2009. Van links naar rechts: Rob van Meurs, Martien van der Meijden, Michel van der Stee en Huub van Dongen. Foto: René Olthof.

Dubbelschaak doet mee met twee teams. Vorig jaar werd het eerste eervol veertiende, maar dit jaar heeft het team zich voorbereid. De grootmeesters moeten er aan geloven en daarbij is uw steun onontbeerlijk. Helaas zijn sirenes en ratels op de publieke tribune ten strengste verboden, maar zelfs als u in stilte in de theaterstoelen plaatsneemt, zal uw aanmoediging worden waargenomen.

Bang om in de rij te hoeven staan, hoeft u overigens niet te wezen. Bij hoge uitzondering heeft het theatermanagement gelijk. U loopt gewoon in en uit. Als het niet al te druk is, mag u zelfs het podium betreden, dan staat u er helemaal bovenop. Mooier kunt u de sport niet beleven. De voorstelling begint om 10.15 uur en duurt tot 17.00 uur.



Opgave 351

Opgave 351 komt uit een partij Parr-Klibor, 1967. Wit speelt en wint.

Opgave 350

Opgave 350 is afkomstig uit een analyse van de competitiepartij Janssen-Van Dongen. Zwart kan alleen remise maken met 1. … Ka6!! Het komt er op neer dat zwart over zo veel mogelijk zijdelingse schaakjes over de b-lijn moet beschikken. Een analyse van dit eindspel vindt u hier. Een tablebase die het keiharde bewijs levert, vindt u ook op internet.
Deze rubriek verschijnt wekelijks op donderdag in Brabants Centrum. Op Schaaksite.nl wordt elke donderdag een link geplaatst naar het nieuwste stukje op dit blog. Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.