woensdag 31 december 2008

Terugblikken en vooruitzien

Het heden vermaalt de toekomst tot herinneringen. De vele keuzes die er waren, blijken plotseling te zijn gemaakt. In veel gevallen is het verstandig niet te veel naar het verleden te kijken. Doe wel en zie niet om. Maar soms trekt het verleden een wissel op de toekomst. Dan moeten we met het verleden leven en er lering uit trekken.

In het schaken is het net zo. Welke zetten er gespeeld zijn, is voor het vervolg zelden van belang. De schaker denkt over de zetten die nog moeten komen. Alleen bij de rokaderegels en het en-passant-slaan is de geschiedenis in het geding. Rokeren mag immers alleen als koning noch toren gezet hebben. En en-passant-slaan kan alleen op de eerst volgende zet. Dat komt mooi tot uiting in zogenaamde retrogradeproblemen. Daarbij dient voor de oplossing ook rekening gehouden te worden met zetten die al zijn gedaan voordat de diagramstelling op het bord kwam. Een mooi thema op de drempel van het nieuwe jaar.

Bij de volgende opgaven zijn twee regels van belang:
1. Doet zich in schaakproblemen de mogelijkheid voor om te rokeren, dan mag dat, tenzij je kan aantonen dat het niet mag.
2. En-passant-slaan mag alleen wanneer je kan bewijzen dat het mag.


Opgave 1: Wit aan zet geeft mat in twee, maar zwart aan zet ook.


Opgave 2: wit aan zet geeft mat in twee, afhankelijk van de voorgaande zetten.


Opgave 3: Zwart aan zet kan eenvoudig op vier manieren mat geven. Maar wat waren de voorgaande twee zetten van wit en van zwart?


Opgave 4: deze omgekeerde kerstboom bevat een ware breinbreker. Wit geeft mat in twee. Let op: er is maar één juiste oplossing!

Oplossingen kunt u inleveren mailen aan Huub van Dongen. Iedere correcte oplossing, al is het maar van één van de vier problemen, dingt mee naar een mooi schaakboek.

Door een misverstand is in Brabants Centrum de oudjaarspuzzel met kerst gepubliceerd en de kerstpuzzel met oudjaar. Voor beide puzzels kunt u oplossingen insturen tot 6 januari 2009.

woensdag 24 december 2008

Less is More

Al decennia lang is Kerst in onze contreien een feest van overdaad. Zelfs nu een financiële crisis is uitgebroken en een recessie op stapel staat, fêteren we elkaar ongeremd op eet- en drankgelagen en dure cadeaus. Mij hoor je er niet over klagen, maar het kan wel een beetje minder.

Om het goede voorbeeld te geven bestaat de kerstschaakpuzzel dit jaar uit een aantal opgaven waarin met minimale middelen een festijn van mogelijkheden wordt gecreëerd. Hier zegeviert de geest over de materie. Ook met maar luttele stukken op het bord, etaleert het schaakspel een vorstelijke rijkdom.

Oplossingen kunt u mailen aan Huub van Dongen. Iedere correcte oplossing, al is het maar van één van de vier problemen, dingt mee naar een mooi schaakboek.


Opgave 1: wit speelt en wint. Tip: pas op voor pat.


Opgave 2: wit speelt en maakt remise. Materieel voordeel maakt niet gelukkig.


Opgave 3: wit speelt en wint. Thema: patvermijding.


Opgave 4: wit wint. Een breinbreker voor gevorderden.

maandag 22 december 2008

Ad Kleijberg

Na de competitiewedstrijden van zaterdag 13 december heeft Dubbelschaak feestelijk afscheid genomen van Ad Kleijberg. Ad was medeoprichter en de absolute topman van De Gestelse Pion, de vereniging die in 1997 samen met De Waltoren opging in Dubbelschaak ’97. Na de fusie bleef hij altijd één van de betrouwbaarste spelers van Dubbelschaak. Door zijn voornemen naar Amerika te emigreren, was het al enige tijd duidelijk dat Ad zijn schaakcarrière zou beëindigen. Het is nu definitief. Maandag is hij vertrokken. Volgende week begint hij als senior software-developer bij een bedrijf in Houston, Texas.

Op het schaakbord is Ad Kleijberg altijd een degelijke speler geweest. Zijn houding achter het bord straalde ook iets uit van: “Hier kom jij nooit voorbij hoor”. Die lichaamstaal bleek voor menig tegenstander te veel. Ad verloor dan ook maar zelden. Bovendien had hij een gedegen kennis van het spel en meer dan voldoende techniek om de partij na de kleinste vergissing van de tegenstander zorgvuldig uit te tikken.

Dat bleek altijd vooral van belang in de competitiewedstrijden tegen andere verenigingen. In teamwedstrijden staat ‘niet verliezen’ hoog in aanzien. Maar ook doorzettingsvermogen. Wie op pure degelijkheid een partij lang weet te rekken, kan als het nodig is op het eind van de wedstrijd nog een winstpoging wagen. Ad was wat dat betreft de ideale speler. Hij nam weinig risico, maar bood ook nooit vroeg remise aan. Hij speelde bijna altijd lange partijen en als het team het nodig had, bleef hij het ijskoud tot het laatste pionnetje proberen, wetend dat vooral als de bedenktijd krap wordt, de concentratiefouten toenemen. Vooral bij de tegenstanders overigens, want Ad kon zich geweldig concentreren. In competitiewedstrijden zat hij meestal de volle speelduur als een beeldhouwwerk aan het bord.

Het afscheidsfeestje werd zaterdagavond, zoals het schakers betaamd, gevierd met een etentje, veel drank en een informeel snelschaaktoernooitje onder elkaar in Grand Café Rembrandt. Het werd een dolle boel en het afscheid was hartelijk. Ongetwijfeld houden de Dubbelschakers via het internet contact met hun voormalige teamgenoot. Maar als het er in de competitie om gaat zullen ze hem missen.

Ad Kleijberg had de vervelende gewoonte zijn notatiebiljet na de partij weg te gooien. De meeste schakers koesteren hun (winst)partijen, maar Ad vond het allemaal geknoei. Opgave 253 is toch nog een fragment: hoe won Ad met zwart aan zet.


Om te illustreren dat een omweg vaak beter is dan een westelijke parallelweg de oplossing van opgave 252: wit wint met 1. Kf1-f2 h5-h4! De beste verdediging. Zwart dreigt h4-h3. Met alleen een randpion kan wit niet winnen en 2. Kf3 h3 3. g4 Kd7 4. Kg3 Ke6 5. Kxh3 Kf6 6. Kh4 Kg6 is remise, want wit kan de zwarte koning niet van de velden voor zijn pion verdrijven. Daarom moet wit even omlopen met 2. Kf2-g1!! h4-h3! 3. g2-g3!! (3. g4 is remise zoals verderop blijkt) 3. … Kc8-d7 4. Kg1-h2 Kd7-e6 5. Kh2xh3 Ke6-f6 6. Kh3-h4! Kf6-g6 7. Kh4-g4! En zwart kan de oppositie niet handhaven. De witte koning verdrijft de zwarte van de velden voor de witte pion. Bijvoorbeeld: 7. ... Kh6 8. Kf5 Kg7 9. Kg5 Kh7 10. Kf6 Kh6 11. g4 Kh7 12. g5 Kg8 13. Kg6 Kh8 14. Kf7 Kh7 15. g6+ en de pion loopt door.

Alle informatie over het schaken in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl. Via het blog op die site kunt u ook opmerkingen over deze rubriek plaatsen.

Dubbelschaak klopt koploper UVS

Concurrentie morst punten

Dubbelschaak heeft zaterdag 13 december een forse stap richting promotie gezet door overtuigend koploper UVS Nijmegen te verslaan. De spannende uitwedstrijd eindigde in 3-5. Daarmee heeft Dubbelschaak de gedeelde eerste plaats bereikt, samen met Veenendaal. De krachtsverschillen in KNSB-klasse 3H blijken overigens zeer gering. Veldhoven, dat bij aanvang van de competitie samen met Dubbelschaak tot de favorieten werd gerekend, staat onderaan met de Drie Torens uit Tilburg. Maar dat laatste team speelde zaterdag weer wel gelijk tegen een andere favoriet: het uit de belangrijkste Brabantse en Belgische jeugdtalenten samengestelde team van D4 uit Oosterhout. Zou 2009 een promotie voor Dubbelschaak in petto hebben?

Zaterdag bleek het niveau van de meeste Dubbelschakers ruim voldoende. UVS, waar Dubbelschaak in het verleden vaak nipt van verloor, is dit seizoen teruggekeerd uit de 2e klasse en heeft een zeer ervaren team met sterke spelers. Dubbelschaak bleek echter beslist niet voor de Nijmegenaren onder te doen. Al snel werd duidelijk dat de witspelers, Huub van Dongen op bord 1, Michel van der Stee op 3, Martien van der Meijden op 5 en Rob van Meurs op 7 hun voorzet goed had besteed en beslist op voordeel konden bogen. Bovendien had Guido Jansen met zwart aan bord 4 zijn tegenstander al snel in tactische verwikkelingen gelokt, die er op zijn minst goed voor hem uitzagen. Alleen Hans Heijstek had problemen op bord 8.

Superieur openingsspel

De Boxtelse equipe slaagde er dit keer in zeer gelijkmatig te spelen. Op bijna alle borden werd de opening door de Dubbelschakers superieur behandeld. Er werden geen belangrijke wendingen gemist. Niemand liet zich onaangenaam verrassen en als het nodig was werd er wel even stevig doorgebeten.

Michel van der Stee was als eerste klaar. In het Petrosian-systeem van het Dame-Indisch zette hij zijn tegenstander volkomen vast en drukte vervolgens, volgens de aloude lijnen van Petrosian zelf, zijn tegenstander van het bord. Rob van Meurs bracht het tweede punt binnen. Zijn tegenstander bracht in het Frans een oud idee van Bronstein op het bord, dat voor deze opening tot merkwaardige open stellingen leidt. Team topscoorder Van Meurs (4 uit 4!) wist er wel weg mee en rolde zijn tegenstander vakkundig op. En ook Guido Jansen besliste de partij feitelijk al in de opening. In het Aangenomen Damegambiet sloeg hij met zwart het witte centrum uit elkaar. Toen wit daarop in tactische verwikkelingen vluchtte, was Jansen er als de kippen bij om via een penning een pion op te pikken, waarna de partij feitelijk over was.

Moeilijke eindspelen

Huub van Dongen was intussen op bord 1 op heftige tegenstand gestuit. De Nijmeegse kopman Pim Haselager had om zich aan de witte druk te ontworstelen een goed getimed pionoffer geplaatst. Van Dongen leek zijn voordeel lang vast te kunnen houden, maar het tegenspel van zwart was voldoende om naar een remise-eindspel te kunnen vluchten. Zo werd na vier uur spelen de aangename tussenstand ½ - 3½ bereikt. Toch maakten de Boxtelaren zich nog enige zorgen. Hans Heijstek spartelde hard tegen, maar stond nog steeds zeer slecht. Ook Peter Boll op bord 2 was in problemen geraakt en bij Martien van der Meijden op bord 5 en Michiel Luijpen op 6 stonden moeilijk te beoordelen eindspelen op het bord.

Heijstek en Boll verloren uiteindelijk hun partijen, maar de spanning was eraf toen Martien van der Meijden remise maakte en het duidelijk werd dat Michiel Luijpen niet meer kon verliezen. Uiteraard deed zijn tegenstander nog een winstpoging, maar dat bekwam hem slecht. Luijpen wikkelde af naar een pionneneindspel en toen zijn tegenstander zich daar nog een foutje in permitteerde pakte hij zelfs de winst.

Uitslagen
UVS Nijmegen – Dubbelschaak: 3 - 5
Waalwijk – Dubbelschaak 2: 5 -3
Rochade Tilburg – Dubbelschaak 3: 6 – 2
ODI Uden – Dubbelschaak 4: 6 - 0

Alle indivuele uitslagen vindt u op de Dubbelschaakpagina's over de externe competities.

donderdag 11 december 2008

Dubbelschaak wint bekerduel van Regiohakkers

In een duel om de KNSB-beker heeft Dubbelschaak dinsdagavond de Regiohakkers uitgeschakeld, een fusieclub uit de omgeving van Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Gorimchem. Huub van Dongen won met wit aan het eerste bord in een wilde partij vol offers van de gerenommeerde schaaktrainer Andries Dekker, die veel te veel bedenktijd nodig had om de complicaties te doorgronden. Guido Jansen won op het derde bord een partij uit één stuk van Kasper Euser, die zich in het Koningsindisch geen raad wist toen Jansen de rokade uitstelde. Met zwart had Dubbelschaak het een stuk moeilijker. Rob van Meurs maakte een degelijke remise. Dat Peter Boll uiteindelijk verloor door tijdsoverschrijding was daarna niet meer van belang: eindstand 2½ - 1½ .

In januari staat de volgende ronde op het programma. De bekerfinalist van het vorige seizoen, HMC Calder uit Den Bosch, dat Dubbelschaak de laatste jaren steeds uitschakelde, ligt er inmiddels uit. Maar Dubbelschaak kan in de volgende ronde wel topclubs als Stukkenjagers (Tilburg), Eindhoven of Wageningen (eerste bord Jan Timman) treffen.

Umgehung

Meer nog dan de eerste twee wereldkampioenen Steinitz en Lasker wordt Aäron Nimzowitsch beschouwd als de grondlegger van het moderne schaak. In zijn boek Mein System, dat voor het eerst in 1925 verscheen, introduceerde hij een groot aantal strategische concepten. Toen waren ze wereldschokkend. Nu zijn ze gemeengoed. Bovendien gaf hij als eerste een duidelijke omschrijving van een aantal oeroude principes. Eén daarvan is de ‘Umgehung’, de omtrekkende beweging. Als het op de rechtstreekse manier niet lukt, probeer het dan eens van een andere kant.

Plaatselijke politici zouden allemaal een beginnerscursus in de schaakstrategie moeten volgen, want het principe is gemakkelijk te veralgemeniseren. Ook buiten het schaakspel werkt het altijd. Als het niet linksom kan, dan wellicht rechtsom. Kan het niet uit de lengte, dan wellicht uit de breedte. Lukt het aan de westkant niet, omdat daar geen plaats is en veel te veel oppositie, dan is er wellicht ruimte in het verlaten weiland aan de oostkant van de A2.

Het eenvoudigste voorbeeld treft u in het volgende diagram.



Wit moet om te winnen met zijn koning zijn pion helpen. Hij moet voor de pion komen. Dat lukt niet als hij de kortste weg bewandeld. Na bijvoorbeeld 1. Kd2 Ke7 2. Kd3 Kd6 3. Kc4 Kc6 is de oppositie van de tegenpartij te sterk. Met een omtrekkende beweging lukt het wel: 1. Kd1-c2 Kf8-e7 2. Kc2-b3 Ke7-d7 3. Kb3-a4 Kd7-c6 4. Ka4-a5 Kc6-b7 5. Ka5-b5 en zwart moet de oppositie opgeven, waarna de witte koning voor de pion de weg naar b8 kan effenen. Bijvoorbeeld: 5. ... Ka7 6. Kc6 Kb8 7. b5 Kc8 8. b6 Kb8 9. b7 Ka7 10. Kc7 en wit haalt dame.



Wie wil checken of hij het allemaal heeft begrepen, wordt opgave 252 aanbevolen. Wit speelt en wint. Let erop dat wit niet kan winnen met een randpion.



Opgave 250 kwam uit de partij Judith Polgar-Azmaiparashvili, Amsterdam 1989. Wit won met 1. Lf6xe5 Lg7xe5 2. Tb5xe5! En hoe wit ook op e5 terug slaat, hij verliest met 3. Pe4-f6+ de dame.

Alle informatie over het schaken in Boxtel staat op dubbelschaak.nl.

vrijdag 5 december 2008

Matten

Een tip voor iedereen die een schaakliefhebber in de familie heeft: de nieuwe Matten is uit, een ideaal cadeautje voor pakjesavond of voor onder de kerstboom. Het is gewoon te koop bij Elckerlijc. Matten is een tijdschrift dat volgens uitgever New in Chess het beste te vergelijken is met Hard Gras, het literaire tijdschrift over voetbal. Matten bevat dan ook louter verhalen en in tegenstelling tot andere schaakpublicaties geen enkel diagram.

Het hoofdartikel van de nieuwe Matten is een herinnering aan het najaar van 1989 toen Judit Polgar, als 13-jarig meisje, bij haar debuut in het OHRA-toernooi in Amsterdam de ene grootmeester na de andere in spectaculaire stijl van het bord schopte. Het fraaie artikel schreeuwt echter op een aanvulling, want opmerkelijk genoeg was het ongekende talent van de jongste van de drie Polgar-zusjes al lang bekend in de Nederlandse schaakwereld. In april 1984 speelden Johan van Mil, Herman Grooten, Rudy Douven en Jan Voormans mee in een groot toernooi in Kecskemét, Hongarije. De vier eerste teamspelers van SV Eindhoven, dat net Nederlands kampioen was geworden, waren in Hongarije op zoek naar Meesterresultaten. Onder de deelnemers bevond zich de 15-jarige Zsuzsa Polgar. Zsuzsa verloor van Rudy Douven, waarop haar moeder haar uitnodigde om in Budapest met de rest van de familie kennis te maken.

De familie Polgar woonde in een klein flatje in een buitenwijk. Toen de Brabanders er arriveerden, was net de middagtraining van Zsuzsa’s jongere zusjes Zsofia en Judit afgelopen. Of de heren misschien een partijtje blind wilden spelen tegen de 7-jarige Judit. Herman wilde dat wel even doen, maar hij had het niet goed begrepen. Het was niet de bedoeling dat híj blind speelde, maar Judit. Na enig heen en weer gepraat zetten ze zich zonder bord en stukken, maar met een schaakklok aan tafel en begonnen ze via vertaalster Zsuzsa de zetten uit te wisselen. Herman werd al snel getruct en verloor z’n dame. Het tweede potje speelde Herman wel met bord. Hij verloor weer. Uiteindelijk hebben de heren nog tot drie uur ’s nachts met snelschaken van de kinderen zitten verliezen.

Herman Grooten wijdde indertijd een artikel in het blad Jeugdschaak aan deze vernedering. Daarna was Judit’s naam in Nederland gemaakt, wat uiteindelijk leidde tot haar uitnodiging voor het OHRA-toernooi van 1989.



Opgave 250 komt uit de partij tussen Judit Polgar en Zurab Azmaiparashvili uit het OHRA-toernooi van 1989. De zwartspeler was beslist even sterk als z’n naam doet vermoeden, maar hij had hier toch wat over het hoofd gezien. Wit wint.


I
n opgave 249 besliste Diederik Claassen de partij en de wedstrijd tegen HSC-2 met 1. Tb1xb5! a6xb5 2. c5-c6! f6xe5 3. Ta3-a8 en wit breekt door naar dame.

Alle informatie over het schaken in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.