Strategie en tactiek

Hoewel de termen nog al eens door elkaar gehaald worden, bedoelt men met ‘strategie’ in het algemeen het maken en uitvoeren van plannen voor de lange termijn. Zowel in de krijgskunde als de economie wordt de term zo gebruikt en bij schaken is het al niet anders. Bij tactiek gaat het in de oorlogsvoering om de concrete gevechtshandelingen, in het bedrijfsleven over operationele beslissingen op kortere termijn, en in de schaaksport om de directe slagwisselingen. De resultaten van die slagwisselingen kunnen systematisch worden uitgerekend. Ze kunnen al dan niet het materiële evenwicht verstoren of zelfs tot mat leiden.

In de tactische aspecten van het schaakspel, het concrete rekenen dus, is de moderne computersoftware de mens ver overvleugeld. Maar strategisch zijn de menselijke topspelers superieur. Al rekent een computer in iedere stelling tegenwoordig zo’n tien zetten vooruit, de grootmeester houdt de partij meestal met strategisch spel gemakkelijk in evenwicht. Hoe doet zo’n grootmeester dat? Zelf houden ze het op intuïtie.

De ontdekkers van het strategische schaak waren de eerste twee officiële wereldkampioenen Wilhelm Steinitz en Dr. Emanuel Lasker. Zij maakten onderscheid tussen voordeeltjes voor de langere termijn, zoals een betere pionnenstructuur of het loperpaar, tegenover tijdelijke voordelen, zoals ontwikkelingsvoorsprong en ruimtevoordeel. Veel partijen speelden ze in “Vorgabestil”, zoals dat toen werd genoemd. Ze accepteerden schijnbaar achteloos tijdelijke nadeeltjes om op de lange duur de partij met hun eigen duurzamere strategische voordeel te beslissen.

De werkelijkheid op het schaakbord is echter beperkt. Het aantal mogelijkheden is ontzagwekkend groot, maar de moderne computers zijn razendsnel. Deep Blue, de IBM-computer die in 1997 nipt wereldkampioen Gary Kasparov in een match versloeg, evalueerde gemiddeld 126 miljoen stellingen per seconde. Als u zich realiseert dat computerchips iedere twee jaar dubbel zo snel worden, begrijpt u dat het schaakspel binnen niet al te lange tijd gewoon uitgerekend kan worden. En niet alleen het schaakspel: ook economische beslissingen kunnen in de toekomst veel beter op grond van computerberekeningen worden genomen, dan op basis van de intuïtie van de topmannen. Om over de oorlog maar te zwijgen. Alles is dan tactiek geworden. Het zo deftige woord ‘strategie’ is daarna voorbehouden voor de boerenslimheid waarmee de mens zijn beperkte vermogens weet te maskeren.



In opgave 237 vragen wij u een strategische oplossing te bedenken. Althans: in mijn jeugd stond de zet die Fischer hier met wit speelde, bekend als een staaltje van groot strategisch inzicht. Nu vindt Fritz de zet snel en stelt nog twee gelijkwaardige alternatieven voor.



In opgave 236 won Rick van Loy met zwart overtuigend van Internationaal Meester Twan Burg via het fraaie 1. … Tf8-f5!!, waarna wits dame verloren gaat. Bijvoorbeeld 2. Dg5-g4 h7-h5 en wit moet in een dodelijk aftrekschaak gaan staan.

U vindt een animated gif van de oplossing op dubbelschaak.nl. Onder 'REACTIES' (gewoon even erop klikken onder dit bericht) kunt u opmerkingen kwijt en natuurlijk de oplossing van de opgave van de week.