Ramsj

Door Huub van Dongen

De boekenverkoop is een snelle business geworden. Er verschijnen enorm veel nieuwe titels. Maar als een boek niet meteen loopt, stuurt de boekhandelaar de stapel binnen enkele weken terug naar de uitgever. Meestal mis je er niet veel aan natuurlijk, maar het blijft opletten. En soms heb je geluk.

Vorig jaar verscheen in de Nederlandse vertaling van Der Schautomat van Robert Löhr. In Duitsland was het boek een enorm succes. Het werd de meest geniale historische roman sinds Het Parfum van Patrick Süskind genoemd. Eerst werd er een gratis voorpublicatie op de toonbank bij alle boekwinkels gelegd. Daarna verscheen het boek, met zorg uitgegeven, onder de titel De schaakmachine. Op het omslag stond ook nog ‘De geschiedenis van het meest bizarre bedrog van de achttiende eeuw’. Ik was van plan het te kopen, maar het was al weg voor ik er toe kwam en toen het niet meer in de winkel lag, dacht ik er niet meer aan.

Vorige week kwam ik het weer tegen. Bijna 350 pagina’s van € 24,00 voor € 4,95! Het bleek een ware pageturner. Robert Löhr heeft zich uitstekend gedocumenteerd. Het boek gaat over De Turk, een schaakautomaat die in 1770 door Wolfgang von Kempelen in Schönbrunn werd gepresenteerd ter vermaak van Keizerin Maria Theresa. Op een kast met een ingewikkeld ogend uurwerk zat een in oosterse kledij gestoken pop die niet alleen met de ogen kon draaien en met het hoofd kon knikken, maar ook zetten kon uitvoeren op een schaakbord. Kempelen’s claim was dat het om een denkende machine zou gaan, maar er zat natuurlijk een mannetje in. De illusie was echter zo overtuigend dat De Turk furore maakte. Eerst in Oostenrijk en later, na de dood van Kempelen, in heel Europa en Amerika.

In het verhaal van Robert Löhr wordt beschreven hoe Wolfgang von Kempelen een schakende dwerg weet te strikken voor de eerste demonstratie en hoe hij, verrast door het succes, niet meer terug kan en steeds snodere plannen moet maken om zijn bedrog in stand te houden. Het blijkt bepaald niet ongevaarlijk te zijn hele vorstenhuizen te bedriegen. Dat kan niet goed aflopen. Wanneer er op de cover had gestaan dat het een historische thriller à la Dan Browne was, was het boek beslist op de bestsellerslijsten verschenen.

Van de vele partijen van De Turk tijdens z’n decennialange tournee zijn er maar enkele bewaard gebleven. In deze stelling had De Turk zwart. Hij maakt er met harde mechanische hand snel een einde aan.

In opgave 188 zien we hoe de voormalige wereldkampioene Xie Jun onze Jan Timman verraste met 1. … Tg8xg2! Timman sloeg op h4, maar kwam in een hopeloos eindspel. Hij moest wel, want 2. Kxg2 h1D+ 3. Txh1 Tg7+ is meteen uit en 2. Dxe5 Dxf2 3. Dxe8+ Td8 4. De6+ Kb8 is ook helemaal mis. Bijvoorbeeld 5. Pc5 Tg1+ 6. Txg1 hxg1D+ 7. Txg1 Dh4+ 8. Kg2 Tg8+ 9. Kf1 Dc4+ en wint.

Onder 'comments' kunt opmerkingen kwijt en natuurlijk de oplossing van de opgave van de week. U vindt er ook een tip. Als u zelf geen blogger bent, kunt u gewoon inloggen als 'anonimous' of 'other' , maar zet er dan wel even je naam bij anders komt je reactie niet op het web.