donderdag 28 januari 2010

Matten 7

Ongeveer eens per half jaar verschijnt onder de titel Matten een periodiek vol schaakverhalen. Voor dit soort uitgaven lijkt december de beste maand, maar uitgeverij New in Chess heeft voor januari gekozen; ook niet gek, want in deze periode komen een kleine tweeduizend schakers bijeen in Wijk aan Zee voor het Corus-toernooi en dat is natuurlijk een ideaal podium voor de presentatie van het blad. Inmiddels ligt Matten 7 bij de boekwinkel. Als u het voor u het koopt even wilt inzien, moet u snel zijn, want Elckerlijc bestelt er altijd maar een paar.

Op de cover staat een foto van damesgrootmeester Adina Bogza, een aantrekkelijke Roemeense, met een witte en zwarte dame in haar handen. Ze komt in het blad verder niet voor, maar ze illustreert het thema ‘vrouwen en schaken’, want daar is dit nummer aan gewijd. Het onderwerp biedt stof te over. En het zijn niet de minste schaakschrijvers die een bijdrage leverden; wel bijna allemaal mannen natuurlijk.

Het artikel dat me het meest aansprak is van de hand van Franka van der Loo, een fotografe en illustratrice waar ik nog nooit van had gehoord. Ze blijkt de enige persoon te zijn die in Laurie Langenbachs sleutelroman Geheime Liefde met de eigen naam wordt genoemd. Het boek uit 1977 gaat over Laurie Langenbachs tomeloze verliefdheid op Jan Timman, de jij-figuur uit het boek. Timman heeft bij een vrouw een boek verwekt, werd eind jaren zeventig regelmatig in schakerskringen gefluisterd. En wat voor boek! Geheime Liefde is een voortreffelijke roman die nodig eens herdrukt moet worden.

Helaas is Laurie Langenbach, die in 1984 door een dodelijke combinatie van macrobiotiek en baarmoederhalskanker kwam te overlijden, zo goed als vergeten. Franka van der Loo haalt herinneringen aan haar op, vooral aan haar relatie met Jan Timman. Franka, een vriendin van Laurie, schetst een mooi beeld van wat er echt gebeurd moet zijn. In de inhoudsopgave staat achter de titel ‘vervolg’. Waarschijnlijk wordt daarmee verwezen naar Matten 1, uit januari 2007, waarin ook een artikel over het boek stond. Maar laten we hopen dat er nóg een vervolg komt. Jan Timman heeft zich nauwelijks ooit over het boek uitgelaten. Misschien kan hij een keer zijn licht doen schijnen op deze wonderlijke episode uit de schaak- en literatuurgeschiedenis. Of anders wil Hans Böhm misschien een boekje open doen, want ook hij speelt een herkenbare rol in het boek. En laat die heren dan maar geïnterviewd worden door Franka van der Loo, want haar schrijfstijl smaakt naar meer.

Lex Jongsma geeft in Matten 7 een aantal voorbeelden van dameoffers uit zijn eigen praktijk. Vorige week lukte het me in de interne competitie van Dubbelschaak ook weer eens een keer. Zwart aan zet staat op vele manieren gewonnen, maar de vraag van opgave 305 is: hoe wint zwart het snelst.

Opgave 304 kwam uit een partij tussen de Zweed Nils Grandelius en de Brabantse jeugdspeler Benjamin Bok, gespeeld in grootmeestergroep C van het Corus-toernooi. Zwart gaf snel mat met 1. … Dd2-e1+ 2. Kf2-g2 Pc2-e3+ 3. Kg2-h2 De1-f2+ 4. Lf3-g2 Df2xg2 mat.

Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

donderdag 21 januari 2010

Schaaksite.nl

Sinds 10 januari is er een nieuwe schaaksite in de lucht. Dat is op zich niet zo bijzonder. Ik schat dat er in Nederland alleen al minstens duizend websites en weblogs aan de schaaksport zijn gewijd, maar deze site heeft iets bijzonders. Schaaksite.nl focust zich in de eerste plaats op Nederlands schaaknieuws. Dat is er volgens initiatiefnemer Kees Schrijvers iedere dag. Om alles in goede banen te leiden, heeft hij onder andere Zhaoqin Peng, Dimitri Reinderman en Herman Grooten voor zijn project weten te strikken. Maar de redactie gaat geen nieuws verzamelen: het is de bedoeling dat het merendeel van de berichten geplaatst wordt door de lezers. Iedereen kan zich registreren en vervolgens zijn bijdrage leveren. Het redactieteam schrijft natuurlijk zelf ook voor de site, maar functioneert vooral als filter om de kwaliteit te bewaken.

Behalve het Nederlandse nieuws vormen ook de links naar alle toptoernooien een belangrijk deel van de content. Op die manier kunnen schaakliefhebbers via Schaaksite.nl alle partijen volgen die live op internet verschijnen. Bovendien staan er allerlei columns op de site, een discussieforum geeft iedereen gelegenheid mee te praten, de schaakrubrieken uit de Nederlandse dag- en weekbladen hebben een link, maar er is ook aandacht voor schaaktechniek, jeugd, kunst. Kortom: schaaksite.nl is een zeer ambitieus project dat compleetheid en actualiteit nastreeft.

Op dit moment wordt natuurlijk vooral het Corus-toernooi gecoverd. Het is één van de belangrijkste en grootste toernooien ter wereld en het levert dagelijks volop nieuws op voor schaakliefhebbers. Ik ben benieuwd hoe de site zich na afloop van het Corus-toernooi zal ontwikkelen. Aan Kees Schrijvers zal het niet liggen. Zijn Adviesbureau Schrijvers, gespecialiseerd in sterkteberekeningen voor transportleidingen, sponsort al enkele jaren verschillende schaakactiviteiten. Schrijvers Rotterdam is sinds de sponsoring begon uitgegroeid tot een van de sterkste schaakverenigingen van Nederland. In talloze toernooien is het bureau medesponsor. Schrijvers is zelf een echte schaakliefhebber en het is beslist niet zijn eerste doel om met de website geld te verdienen. Sterker nog: het lijkt erop dat hij er al een lieve duit in heeft gestoken. Kijk zelf maar. De site ziet er prima uit.

Dinsdagmiddag volgde ik via Schaaksite.nl de partijen die in het Corus-toernooi werden gespeeld. De Brabantse jeugdschaker Benjamin Bok viel in grootmeestergroep C op met een fris aanvalspartijtje tegen de sterke Zweed Niels Grandelius. In de diagramstelling speelde hij met zwart 13. … e5-e4! 14. Lg2xe4 Pc6-d4! een prima plan om aan te tonen hoe gevaarlijk het is dat de witte koning in het midden is blijven staan. Er volgde 15. Le4-g2 Lc8xf5 16. Tb1xb7 Pd4-c2+ 17. Ke1-f1 Dd8xd2 18. Lg2-f3 en nu geeft zwart al mat in vier. Opgave 304: ziet u hoe?

Opgave 203, een driezet van de Boxtelse componist Gerard Smits, is buitengewoon moeilijk op te lossen. Wit begint met 1. Dc2xc6. Dat dreigt 2. e5+ Le4 3. Tf1 mat. Er zijn vier hoofdverdedigingen.
A: 1. … Tb6 2. Dc5 (dreigt 3. De3 mat) 2. … Dxe4 3. Df2 mat of 2. … Kxe4 3. Tg3 mat.
B: 1. … Tb8 2. Dd7 (dreigt Dg4 mat) 2. … Dxe4 3. Dh3 mat of 2. … Kxe4 3. Te2 mat.
C: 1. … Txc7 2. Dd6 (dreigt Df4 mat) 2. … Dxe4 3. Dg3 mat of 2. … Kxe4 3. Tf2 mat.
D: 1. Txa7 2. Dxb5 (dreigt De2 mat) 2. … Dxe4 3. Df1 mat of 2. … Kxe4 3. Tg4 mat.

Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

donderdag 14 januari 2010

Een echte Smits

Tijdens schaakwedstrijden is er niet veel tijd om een praatje te maken. Je moet stil zijn in de speelzaal en er gebeurt van alles. Begin december, bij het NK-snelschaken voor clubteams in de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch, beperkte de conversatie met de tegenstander zich meestal tot de vraag waar Dubbelschaak vandaan komt. Daar bleef het bij op één uitzondering na. Voor één van de tegenstanders was ons antwoord aanleiding voor de enthousiaste uitroep: “Dan kennen jullie waarschijnlijk Gerard Smits?” Zelf kende hij alleen zijn schaakproblemen. “Wat een briljante componist!”

Jammer genoeg gaat alles bij snelschaken zo vlug dat we er niet toe kwamen verder van gedachten te wisselen. Ik ben zelfs de naam van de betreffende speler vergeten. Ik had hem graag verteld dat ik in mijn schaakrubriek in Brabants Centrum al eens een originele Gerard Smits heb mogen publiceren. Voor liefhebbers is zoiets een scoop van jewelste. Gerard Smits is wereldberoemd, al beperkt zijn beroemdheid zich tot het selecte gezelschap van hooguit enkele duizenden kenners wereldwijd die schaakproblemen op waarde weten te schatten.

De compositie van schaakproblemen is een ware kunst met een oeroude traditie. Er zijn al schaakproblemen gepubliceerd in Arabische manuscripten uit de 5e eeuw. De techniek van de compositie heeft zich in de loop van de eeuwen dusdanig ontwikkeld dat voor moderne meesters, zoals Gerard Smits, bijna niets meer onmogelijk is.

Het oudejaarsnummer van Brabants Centrum kan nog maar amper in de bus hebben gelegen van de abonnees toen ik al een mailtje van Gerard Smits binnen kreeg. Ik had in de schaakrubriek als illustratie bij een verhaal over een schaakpartij met de duivel een kreupel mat in zeven gepubliceerd dat eindigde in een stelling waarbij de stukken in de eindstand een crucifix op het bord tonen. Het probleem zat vol nevenoplossingen. Gerard had de stelling een beetje verschoven, de zetting een beetje veranderd en er een volkomen correct probleem van gemaakt.

1. Td6-g6+ Een mooie stille beginzet zit er volgens Gerard Smits niet in omdat er te veel schaakmogelijkheden zijn. 1. … Kg5-f5 (of 1. … Kh4 2. Dd8 mat) 2. Da5xc5+ Tc4xc5 3. Tc1xc5+ Db3-d5 4. Tc5xd5 c6xd5 5. Pb8-c6 d5-d4 en nu heeft de duivel om mat in twee te geven twee opties: of 6. Pc6xd4+ Kf5-e5 7. Tg6-e6 mat, of 6. Pc6-e7+ Kf5-e5 7. Tg6-e6 mat, maar in beide gevallen ontstaat een kruisteken op het bord.

In 1983 won Gerard Smits de eerste prijs in de compositiewedstrijd van Het Probleemblad. Was het vorige probleem nog een Spielereitje, hier zien we de hogeschool van de schaakcompositie aan het werk. In het Fide-album 1983-1985 worden bij dit probleem twee thema’s genoemd. Het eerste thema is een zogenaamd ‘Turmkreuz’. De toren op b7 tekent een kruis als je de mogelijkheden bekijkt om de eerste matdreiging te pareren. Het tweede thema is ‘matverandering’: na alle torenparades in het kruis volgt een andere mataanval. Ook die gaat steeds gepaard met een dreiging, die op twee manieren gepareerd kan worden, waarna opnieuw een ander mat ontstaat. Opgave 303: wit geeft mat in drie.

Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.

donderdag 7 januari 2010

Oplossingen

Het schaakspel is geen oorlogsspel.
Geweld hoort er niet bij. Echt niet.
Een denksport is het echter wel.
Niet sterk maar slim zijn wij. O zo!
Als ieder zijn verstand gebruikt,
voordat hij woedend wordt (dat kan!),
blijft voortaan elke oorlog uit
behalve op het bord. Echt waar!

Bovenstaand gedicht was de oplossing van de paardensprongpuzzel uit de kerstrubriek. Zo’n paardenrondgang is al een heel oude puzzel. Al in de 9e eeuw construeerde Rudrata, een dichter uit Kasjmir, een vergelijkbaar gedicht in het Sanskriet. Volgens Wikipedia hebben wiskundigen berekend dat er precies 26.534.728.821.064 verschillende paardenrondgangen mogelijk zijn op een gewoon schaakbord. Dat lijkt mij nog al veel, want het is al moeilijk genoeg om er eentje te vinden.

Opgave 299 van Aleister Crowley is mat in drie met als wit begint met 1. Dg1-b6!!.

In opgave 300 uit de oudejaarsrubriek kan wit op twee manieren mat in twee geven: 1. Pc7xd5+ Kf6-e6 2. Tg7-e7 mat, of 1. Pc7-e8+ Kf6-e6 2. Tg7-e7 mat. In beide gevallen ontstaat de afbeelding van een kruis op het bord, waardoor het voor de duivel onmogelijk is het mat uit te voeren.

Hetzelfde effect treedt op in opgave 231 na 1. Pe2-d4+ Ke6-d6 2. Dh7xd7+ Pe5xd7 3. Ta5xd5+ Pf4xd5 4. Te1-e6 mat. Wits tweede en derde zet kunnen worden omgedraaid.



Alle informatie over de beoefening van de schaaksport in Boxtel vindt u op dubbelschaak.nl.